De gemiddelde lening bij Kiva ziet er als volgt uit (zie hun eigen statistieken, zie de rechter kolom "All Kiva Partners" op een willekeurige partnerpagina): er wordt 384 dollar uitgeleend (dit is 44.3% van het gemiddelde jaarinkomen van de leners!), de lening loopt 9 maanden, en de portfolio yield is 36.9% .
Verder is het belangrijk om te weten dat bij de meeste leningen op Kiva de lener elke maand een gelijk deel van de hoofdsom van de lening afbetaalt.
Rekenvoorbeeld "gemiddelde Kiva-lening":
Lening: 384 dollar
Rente per jaar: 36.9%
Rente per maand: 3.08%
Looptijd lening: 9 maanden
Afbetaling per maand: 1/9e deel van de lening, dus 42.67 dollar
Dit is wat er dan gebeurt:
... Voor mensen die maand 10 missen: aan het einde van maand 9 heeft de lener zijn lening helemaal afgelost.
Dit betekent dus dat de lener een lening van 384 dollar heeft gekregen en daarvoor 443.04 dollar heeft betaald. De lener heeft dus 59 dollar betaald aan kosten voor zijn lening, dit is 15% van het geleende bedrag.
Hoe kan het nu dat dit bedrag niet in de verste verte in de buurt komt van de 36.9% portfolio yield? Dit komt doordat de portfolio yield over een heel jaar gaat, en de lener al binnen het jaar heeft afbetaald, en bovendien al vanaf maand 1 begint met afbetalen (waardoor het bedrag waarover hij rente verschuldigd is, ook afneemt).
Intussen krijgt de MFI na de eerste maand elke maand geld terug van onze lener, en dat geld steken ze waarschijnlijk direct weer in een lening aan een andere lener. En dat herhaalt zich elke maand. Hierdoor krijgt de MFI wel haar 36.9% over het leenbedrag, want die nieuwe leners betalen natuurlijk ook 3% rente per maand.
Kosten van een lening
En nu de vraag: is 15% betalen veel? Het lijkt natuurlijk nog steeds veel, als je er rekening houdt dat wij hier in Nederland bijvoorbeeld 10% jaarrente hebben op roodstand bij een betaalrekening, en 16% jaarrente op een creditcard. Maar de verschillen tussen een MFI en een Nederlandse bank zijn groot, qua kosten.
In de eerste plaats worden in Nederland over het algemeen grotere leningen aangegaan. Waar een bank in Nederland bijvoorbeeld een lening van 4000 euro zal geven aan een particulier die z'n keuken wil verbouwen, zal een MFI bijvoorbeeld 10 leningen van 400 euro uitreiken aan tien verschillende kleine ondernemers. Als beiden 10% jaarrente zouden vragen, dan zou de bank in Nederland 400 euro krijgen, waar dan nog de kosten voor het aangaan van de lening (administratie, risico van niet terugbetalen, inflatie) vanaf zouden gaan. De MFI zou ook 400 euro krijgen, maar hiervan moeten dan de administratiekosten en andere kosten voor tien leningen betaald worden, voordat er eventuele winst overblijft.
Ik ken niet precies de administratiekosten in Nederland, maar ik kan me zo voorstellen dat er voor een lening van 4000 euro in totaal een medewerker een half uur bezig is met het intakegesprek, het opvragen van informatie (bijv. bij het BKR) en het kopieren van de juiste papieren (legitimatiebewijs, bewijs van inkomen). Daarna gaat het grotendeels automatisch, zolang de lener tenminste netjes terugbetaald. De computer krijgt het bevel om 4000 euro te storten op de bankrekening van de lener, de lener betaalt netjes terug via online bankieren en de computer controleert ook weer of dit inderdaad gebeurd is. De computer zal waarschijnlijk ook de 1e en 2e herinneringsbrief sturen als de lener niet op tijd terugbetaalt, met een laagbetaald iemand aan de printer die de printjes in een envelop stopt en bij de uitgaande post legt. Pas als een lener langere tijd niet terugbetaald, moet er weer een mens aan te pas komen om het resterende bedrag nog terug te zien te krijgen - maar deze kosten worden ook gewoon aan de lener doorberekend. (En flink, ik weet het). Dus, zullen we zeggen: 30 euro voor de medewerker (brutoloon!), 2 euro voor opvraagkosten bij BKR en kopieren, 1 euro voor de computertijd, 5 euro voor papier en postzegels? Totaal 46 euro kosten voor een opbrengst van 400 euro.
Laten we dan vooral niet vergeten dat de bank de 4000 euro ook eenvoudiger had kunnen beleggen door het in een beleggingsfonds te steken. Stel dat dit fonds gemiddeld 6% per jaar opbrengt en dat de inflatie in Nederland 2% bedraagt gemiddeld (lijkt me een redelijke inschatting?), dan had de bank daardoor 4% winst kunnen maken (160 euro) zonder al het bijkomende gedoe van het uitlenen van het geld. Nu maakt de bank dus 354 euro winst in plaats van 160 euro.
De administratiekosten voor een MFI zijn anders. Het intakegesprek kan veel langer dan een half uur in beslag nemen. Vaak reist een medewerker van de MFI naar een afgelegen dorp om daar ter plekke nieuwe leningen uit te schrijven. Reiskosten en reistijd tellen dan dus ook mee bij de kosten (al zal de medewerker meestal wel voor meer dan 1 lening reizen, dus dan kun je de kosten wel verdelen over meerdere leningen). Het kost meer tijd om te beoordelen of een bepaalde persoon een lening aankan. Waar je in Nederland in het geval van een lening aan een bedrijf allerlei documenten hebt die min of meer bewijzen dat iemand capabel is (en bij leningen aan een particulier allerlei bewijzen om te laten zien dat die persoon kredietwaardig is), zul je in ontwikkelingslanden meestal iemand op z'n woord moeten geloven. Je kunt een klein beetje onderzoek doen door wat vragen te stellen en misschien de handel / het winkeltje te bekijken. Waar je in Nederland als bank ook redelijk goed beschermd bent als iemand niet terugbetaalt, zul je in sommige ontwikkelingslanden gewoonweg pech hebben. Waar je in Nederland het BKR hebt, heb je in ontwikkelingslanden helemaal geen informatie over eerder "leengedrag" van die lener.
Dan het terugbetalen. In veel ontwikkelingslanden is er geen elektronisch betalingsverkeer. Dat betekent dat er elke maand door de lener contant geld wordt betaald aan een medewerker van de MFI. Die dan dus vaak wel even langs moet gaan in dat dorp om dat geld op te halen (leners zullen waarschijnlijk weigeren te lenen als ze voor het terugbetalen een dure reis moeten maken naar een grotere stad). Dus de MFI betaalt weer reiskosten en loonkosten voor de medewerker. De administratie is dan natuurlijk ook handmatig; en de medewerker zal het waarschijnlijk later in de computer invoeren.
Samengevat: minimaal een uur medewerkerstijd voor de intake (incl reistijd), minimaal een half uur voor elke terugbetaling (dus dit ca. negen keer per lening, inclusief reistijd en administratietijd), 1 euro voor de computer en 10 keer reiskosten a circa 0,20 euro per reis (ofwel kosten voor eigen transport, ofwel kosten voor vervoer door derden zoals een taxi-brommer). Dit maakt 5,5 uur van de medewerkerstijd (a 1,50 euro per uur (brutoloon)) en 3 euro reiskosten en computerkosten per lening). Minimaal. Da's 11 euro per lening; oftewel 110 euro voor de 10 leningen van 400 euro. Totaal 110 euro kosten voor een opbrengst van 400 euro, dus.
Daarnaast leent een microfinancieringsinstituut vaak geld om het geld ook weer uit te kunnen lenen. Stel dat 50% van het geld dat een MFI uitleent, eigen geld is, en 50% is vreemd geld met een gemiddelde rente van 6%, dan zal de MFI dus gemiddeld 3% rente betalen; is 120 euro per jaar over de 4000 euro waar we het nu over hadden. Daarnaast zal de inflatie in een ontwikkelingsland vaak hoger zijn dan in Nederland. Stel dat dit 5% is per jaar, dan wordt een geldbedrag van 4000 euro na een jaar als het ware nog maar 3800 euro waard, een verlies van 200 euro. Dit verlies moet gecompenseerd worden door de rente die mensen over dat bedrag betaald hebben.
De "winst" van deze MFI is dan dus: 400 euro opbrengst minus 110 euro administratiekosten, minus 120 euro rentekosten en minus 200 euro inflatieverlies, is -30 euro. Er is dus 30 euro verlies gedraaid, ondanks het feit dat er over een jaar bijna 37% aan rente werd gevraagd over het uitgeleende bedrag.
En dan heb ik nog niet eens het feit meegeteld, dat veel MFIs niet alleen leningen verstrekken, maar daarnaast ook extra tijd steken in het onderwijzen van de leners, meestal over "bedrijfsvoering": hoe de boekhouding te doen, hoe het geld te beheren, hoe in te schatten waar je je geld aan moet besteden. Sommige MFIs geven daarnaast ook nog les over bijvoorbeeld gezondheid of vrouwenrechten, anderen bieden goedkope gezondheidszorg of goedkope leningen voor het verbeteren van huizen, watervoorzieningen of energievoorzieningen. Ik kan me zo voorstellen dat Nederlandse bedrijven niet op dit soort opgedrongen "lessen" of cursussen of voordeeltjes zitten te wachten, dan betalen ze liever wat minder rente. Maar je kunt je ook voorstellen dat dit soort educatie in een ontwikkelingsland, waar mensen bijvoorbeeld maar tot hun tiende op school gezeten hebben, heel waardevol kan zijn.
De kosten hiervoor komen vaak ook uit de opbrensten van leningen. Soms wordt een MFI ook nog gesponsord met bedragen speciaal voor dit soort maatschappelijke/sociale activiteiten.
Natuurlijk verschilt het rentepercentage per MFI, en verschillen ook de risico's die elke MFI loopt en de kosten die elke MFI maakt (personeels- en transportkosten, mate van inflatie en dergelijke) en blijft het dus altijd een beetje uitkijken of je bij het aangaan van een lening vindt, dat de MFI een goed rentepercentage vraagt. Maar ik denk dus dat een portfolio yield van ruim 30% vaak wel te verdedigen is.
Opmerkingen? Rekenfouten?
Reageer...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.